Het is interessant om in Nederland de discussies te volgen die te maken hebben met de stijging van de salarissen. Voor de een is de verhoging van het salaris een zegen, een ander schiet er weinig tot niets mee op. Hoe kan dat? En waarom wordt alles meteen duurder als de lonen omhoog gaan?
Waar ik in 1988 nog 1300 gulden (€ 589) per maand verdiende en ca. 500 gulden kwijt was voor mijn vaste lasten (duplex woning, 250 gulden (113 euro) per maand – zonder huursubsidie), verdien ik nu zes keer zoveel, maar het besteedbaar maandelijks deel is in verhouding hetzelfde gebleven of zelfs minder geworden.
Met mijn ‘gulden vakantiegeld’ kon ik destijds ieder jaar twee weken op vakantie gaan met de bus naar Spanje of Italië en had ik voldoende zakgeld om te eten en op stap te gaan. Later werd het vakantiegeld in euro’s wel netto meer, maar moest ik het soms gebruiken om achterstallige schulden mee af te lossen. Ook werden vakanties duurder. Je kon alleen de reis ermee boeken en zakgeld moest je toch echt op een andere manier regelen of sparen. Vakantie was dus niet meer jaarlijks zo vanzelfsprekend.
Iedereen kan zich nog wel herinneren wat bijvoorbeeld de horeca deed, toen de euro werd ingevoerd. De bedragen werden nagenoeg een-op-een overgezet. Het kopje koffie van 2 gulden was ineens 2 euro (4,41 gulden). Vorige week nog betaalde ik € 4,55 (10,03 gulden) voor een kop koffie bij Douwe Egberts in Arnhem. Mensen van mijn leeftijd (1969) rekenen nog vaak terug naar de gulden, om te zien hoe absurd duur alles tegenwoordig is geworden. Maar het kan altijd gekker. Lees dit artikel maar eens over een kopje koffie van 123 euro!
The sky is the limit
Begin jaren 90 had ik nog geen auto en maakte ik overal gebruik van het openbaar vervoer (trein/bus) dat toen nog door de overheid werd geregeld en betaalbaar was. Ziekenfonds was iets van 50 gulden per maand en daar zat dan ook echt alles in. Toen in eind jaren 90 mijn ICT-bedrijf had, vroeg ik voor mijn diensten 10 gulden per uur. Met de invoering van de euro in januari 2002 werd dat ineens € 35 per uur, marktconform. Ik schaamde me naar mijn klanten toe om 3,5 keer zoveel per uur te vragen voor hetzelfde werk. Andere collega’s in dezelfde sector hadden een instelling van ‘the sky is the limit’ en gingen op maar liefs € 85 per uur zitten en in de weekenden zelfs op € 125 per uur. Wanneer prijs je jezelf uit de markt?
Is het wel verstandig om steeds met de vakbonden te onderhandelen over betere Cao’s of stijging van de salarissen of verhoging van het minimum uurloon? De bonden zullen altijd geneigd zijn om ja te zeggen in het belang van hun achteban, maar denken niet ver genoeg na wat dit uiteindelijk betekent voor het grotere plaatje. De loonstijging van ongeveer 7% is deel geïnitieerd door een inflatie van bijna 12% en een krappe arbeidsmarkt. En zoals meestal het geval is, worden hogere loonkosten doorberekend (verdisconteerd) aan de consumenten. Dus wordt geld minder waard en geef je iemand loonsverhoging, kan hij nog steeds evenveel besteden, dat is de theoretische benadering.
Met het stijgen van de salarissen en/of uurlonen stijgen meteen de prijzen van levensonderhoud. Netto schiet de gemiddelde burger er dus weinig mee op. Het besteedbaar inkomen per maand wordt er niet hoger van en logisch geredeneerd schiet de economie er dus weinig mee op, want we kunnen niet veel meer kopen. Om de inflatie het hoofd te bieden is na de coronaperiode een verhoging doorgevoerd van lonen en meteen zag je dat de supermarkten ook omhoog gingen met hun prijzen. Wat heeft het ons netto opgeleverd?
Vergelijking: Thailand – Nederland
Als je in bijvoorbeeld Thailand bent en je vertelt dat je uit Nederland komt, dan denkt men bijna meteen dat bij ons het geld als water tegen de plinten klotst. Voor sommigen ben je meteen gedegradeerd – of geüpgraded – naar een wandelende pinautomaat. Bedenk dat de gemiddelde levensstandaard voor een Thai niet zo hoog is en de verschillen tussen rijk en arm net als bij ons enorm zijn. Alleen zijn de rijken in Thailand nog rijker dan de rijken in Nederland omdat er bijna geen belasting wordt betaald en bijvoorbeeld onroerend goed vele malen goedkoper is dan bij ons in Nederland. Het is dus niet zo vreemd als een zakenman in Thailand bijvoorbeeld drie huizen heeft, 3 luxe auto’s, een jacht, 4 motoren en personeel uit Birma die koken en alles schoon houden. Het is ook niet zo vreemd dat een Thaise havenarbeider in de sloppenwijk (Khlong Toei) van Bangkok, waar meer dan 100.000 mensen wonen, een inkomen heeft van krap aan 2000 baht (€ 50) per maand.
De gemiddelde huur voor een huis/appartement in Thailand is zo’n 5000 baht per maand. In euro’s is dat ongeveer 125 euro. Gas, licht en water zo’n 1000 baht per maand waarvan het grootste deel voor rekening komt van de airconditioning. Een normale auto huren in Thailand komt op zo’n 250 euro per maand (10000 Baht), dat is inclusief alles met onbeperkte kilometers. Benzine moet je zelf betalen en die is het afgelopen jaar wel flink aan het stijgen. Vorig jaar betaald ik nog 35 baht (€ 0,88) aan de pomp voor euro 95. Inmiddels is dat al 48 Baht (€ 1,21). Dus als er minder vaten olie in de wereld worden geproduceerd, heeft iedereen daar last van, niet alleen wij in Nederland.
Op dit moment betaal ik € 1040 (2291 gulden) per maand aan huur voor een 3-kamer flatje in Oosterbeek van 82 vierkante meter. Omgerekend in Thaise Baht is dat 41.154 per maand. Voor een bedrag van € 11.334 (450.000 Thaise Baht) koop je een condominium (appartement) in Bangkok van ca. 26 vierkante meter met airco en parkeerplaats op straat. Het is dan misschien niet de deftigste buurt van Bangkok en niet in het directe centrum, maar het is nog altijd beter dan een krot in Klong Toei. Op het platteland in Thailand zijn de prijzen van vrijstaande woningen meestal nog lager.
Die 26 vierkante meter klinkt misschien weinig volgens westerse begrippen, maar bedenk dat je in Thailand voor het grootste gedeelte buiten leeft en niet in huis. Een kennis van me in Thailand is afgestudeerd ingenieur (ing.) en verdient hiermee zo’n 40.000 baht per maand. Per saldo houdt hij per maand veel meer besteedbaar inkomen over dan de gemiddelde Nederlander. Zijn vrouw hoeft nooit te koken, want eten kant-en-klaar kopen (streetfood) of uiteten in Thailand is goedkoper dan zelf inkopen en koken.
Vicieuze cirkel: meer loon, meer kosten
Het is een beetje een vicieuze cirkel aan het worden in onder andere Nederland. De lage lonen moeten omhoog omdat deze groep niet kan rondkomen – ondanks de toeslagen- en voor een deel aangewezen is op de voedselbank, maar netto gaan ze er door de verhoging niet op vooruit en blijft een groot deel van deze groep aangewezen op de voedselbank, waarvan de aantallen alleen maar stijgen. Meer bruto loon is automatisch ook meer belasting of op een andere manier belastingverdeling.
Het Nibud schrijft in januari 2024 dat nagenoeg alle huishoudens er op vooruit gaan, maar denk je nu echt dat je kop koffie in de horeca goedkoper gaat worden of dat je ineens meer boodschappen in je karretje hebt bij de buurtsuper voor hetzelfde bedrag? Wanneer stappen we uit deze vicieuze cirkel en gaan we terug naar de basis? Een menswaardig bestaan met normale, betaalbare prijzen, een goed dak boven je hoofd, goede medische zorg en voldoende voedsel.
Mike Tomale 